Geçim yardımı (Hilfe zum Lebensunterhalt)

Geçim yardımı olarak ne kadar para alırım?

Geçim yardımına başvurduğunuzda, sosyal hizmetler dairesi ilkönce ne kadar paraya ihtiyacınız olduğunu belirler. Bu işleme “ihtiyaç tespiti” (“Bedarf ermitteln”) denir. Sonraki adımda geliriniz bu tutardan düşülür.

Geçim yardımının tutarı için sıklıkla şu formül uygulanır:

İhtiyaç eksi düşülecek gelir = Ödemenin tutarı.

İhtiyaç çok farklı şekillerde olabilir. Yalnız başınıza, başka insanlarla ortak bir hanede veya yatılı kuruluşlarda yaşıyor olmanıza göre değişir. 

Geçim yardımı hesaplamasına yönelik toplam ihtiyaç aşağıdakilerde oluşur:

• Standart ihtiyaç (Regelbedarf) – örneğin yiyecek, giyim veya ev aletleri tedarik etmek gibi günlük giderler için aylık toplu parasal tutar; güncel temel oranları burada bulabilirsiniz
• Kira ve ısınma ihtiyacı
• Sağlık ve bakım sigortası primleri

Buna ayrıca muhtemel ek ihtiyaçlar,  bir seferlik ödemeler (bir seferlik ihtiyaçlar) ve eğitim ve katılım yardımları da eklenir.

Kredi almak da mümkün müdür?

Belirli bir ihtiyacı aylık temel oranınızla karşılayamıyorsanız, evet. Bu durumda belli koşullar altında sosyal hizmetler dairesinden kredi almanız mümkündür. Bunu size ödenen aylıktan düşülen küçük taksitlerle geri ödersiniz.

Yalnızca kısa bir süreliğine yardıma ihtiyacınız olsa da kredi şeklinde geçim yardımı verilebilir. Geçim yardımınız sona erdiğinde bunu geri ödemek zorundasınız.

Standart ihtiyaç dışında ayrıca ek ihtiyaçlar da vardır. Ek ihtiyaç özel yaşam durumlarında talep edilebilir ve aylık toplam ihtiyaç tutarını artırır. Bu örneğin hamileyseniz, çocuğunuza tek başınıza bakıyorsanız veya bedensel kısıtlamalarınız varsa geçerlidir.

Bir seferlik ihtiyaçlar (Einmalige Bedarfe) nedir?

Bir seferlik ödemeler (bir seferlik ihtiyaçlar), örneğin bir konutun ilk tefrişatı veya doğrumdan sonra çocuğun ihtiyaçlarının karşılanması olabilir. Bu yardımlara ayrıca başvurulmalıdır (bir seferlik ihtiyaçlar için çevrimiçi başvuru).

Eğitim ve katılım yardımları (Leistungen für Bildung und Teilhabe) nelerdir?

Ebeveyni geçim yardımı alan çocuklar ve gençler ek olarak eğitim ve katılım yardımları alabilirler. Buna örneğin okul ihtiyaçları (örneğin kırtasiye malzemeleri vs.), etüt, okulda öğle yemeği, okula ulaşım parası ve okul gezisi giderlerinin iadesi dahildir. Eğitim ve katılım yardımı kapsamında giderlerin karşılanması için ayrıca başvuru yapmalısınız.

Geçim yardımıyla bağlantılı önemli bir kavram da güvence ortaklığıdır (Einstandsgemeinschaft). Bu, birbirleriyle kişisel ilişkisi olup bir arada yaşayan insanlardır. Birbirlerine yardım ederler ve geçimlerini ortaklaşa sağlamak için birbirlerine mali açıdan destek olurlar.

Güvence ortaklığına kimler dahildir?

Geçim yardımına başvurduğunuzda eşinizin geliri ve mal varlığı da göz önünde bulundurulur. Bu, partnerlerin birlikte yaşamaları kaydıyla, kayıtlı hayat arkadaşları ve evlilik benzeri yaşam ortaklıkları için de geçerlidir. Reşit olmayan ve evlenmemiş bir çocuk geçim yardımına başvurduğunda, ebeveyninin geliri ve mal varlığı da göz önünde bulundurulur. Bu durumda bir güvence ortaklığının bir üyesi sayılırsınız.

15 yaşından küçük çocuklar geçim yardımı alabilir mi?

15 yaşından küçük çocuklar çalışamazlar. Yani geçimlerini kendileri çalışarak sağlayamazlar. Çocuklar örneğin ebeveyninin yanında yaşamıyorsa veya ebeveyn de çalışamaz durumdaysa geçim yardımı alma hakları bulunabilir. Örneğin büyükanne ve büyükbabalarının veya koruyucu aile yanında yaşayan çocuklar buna dahildir. Ancak bu durumda öncelikli olan başka sosyal yardımlar vardır, mesela Sosyal Güvenlik Yasasının Sekizinci Cildi (SGB VIII) uyarınca çocuklara ve gençlere yönelik yardımlar.

Ebeveyni geçim yardımı alan çocuklar ve gençler varsa, ek olarak eğitim ve katılım yardımları alabilirler. Buna örneğin okul ihtiyaçları (örneğin kırtasiye malzemeleri vs.), etüt, okulda öğle yemeği, okula ulaşım parası ve okul gezisi giderlerinin iadesi dahildir. Eğitim ve katılım yardımı kapsamında giderlerin karşılanması için ayrıca başvuru yapmalısınız.

Kiralık dairemin giderleri de karşılanıyor mu?

Evet. Sosyal hizmetler dairesi, aylık toplu standart ihtiyaç parasının yanı sıra kira, yan giderler ve ısınma giderlerini de öder. Elektrik parası standart ihtiyaç kapsamındaki paradan ödenmek zorundadır.

Kira giderleri konutun büyüklüğüne ve içinde yaşayan kişilerin sayısına uygun olmalıdır. Konutunuz çok büyük veya çok pahalı olamaz. Sosyal hizmetler dairesi, kiralık konutunuzun giderlerinin çok yüksek ve dolayısıyla uygun olmadığını tespit ederse hemen daha uygun bir konuta taşınmak zorunda değilsiniz. Bunun için 6 ay süreniz vardır. Bunun ardında ise ödemeleriniz eksiltilir.

Bir konut hangi koşullarda “uygun” sayılır?

Bu özet, genel olarak ne büyüklükte konutların uygun kabul edileceğine dair referans değerleri gösterir:

• 1 kişi için 45-50 m2
• 2 kişi için 60 m2 veya 2 oda
• 3 kişi için 75 m2 veya 3 oda
• 4 kişi için 85-90 m2 veya 4 oda
• Müstakil ev (kendisi oturuyor) azami 130 m2
• Kendi dairesi (kendisi oturuyor) 120 m2

Bir konutun hala uygun sayılıp sayılmayacağı sosyal hizmetler dairesi tarafından kontrol edilir ve karara bağlanır. Burada örneğin konut bedelinin gerçekte ne kadar olduğu da dikkate alınmalıdır. Buna ilişkin kurallar bölgeden bölgeye farklılık gösterebilir.

Evimin ilk tefrişatı da destekleniyor mu?

Evet, belirli durumlarda desteklenebilir, mesela:

• Ebeveyninizin evinden ayrılıp kendi evinizi açıyorsanız,
• Evsiz olup da yeniden bir eve yerleşiyorsanız,
• Uzun bir hükümlülük sonrası (en az 6 ay) artık kendi eviniz yoksa ve yeniden bir eve yerleşiyorsanız.

Sosyal hizmetler dairesi tarafından taşınmaya veya eve yerleşmeye izin verildiğinde dairenin ilk kez tefriş edilmesi yardımına (Beihilfe zur erstmaligen Ausstattung für die Wohnung) başvurulabilir. Bu durumda gerekli ev tefrişatı, mesela mobilya, ev aletleri, kap kacak ve başka eşyalar için karşılıksız maddi yardım veya alışveriş çekleri verilir. İlk tefrişat yardımının tutarı konusunda tüm Almanya’yı kapsayan standart bir düzenleme yoktur, dolayısıyla bölgeden bölgeye farklılık gösterebilir.

Kira borcum varsa ne olur?

Kira borcunuzdan dolayı konutunuzu kaybetme tehlikesi söz konusuysa, sosyal hizmetler dairesi belirli koşullar altında kira borçlarını üstlenebilir (SGB XII 36. Madde uyarınca konut güvencesine yönelik diğer yardımlar (Sonstige Hilfen zur Sicherung der Unterkunft)). Bu borçlar genelde kredi şeklinde üstlenilir.

Ayrıca elektriğin kesilmesi söz konusuysa veya zaten kesilmişse, elektrik borcu da üstlenilebilir. Elektrik borçları daima kredi şeklinde üstlenilir. Bunların geri ödemesi için aylık ödemenin bir kısmı kesilir ve hak sahibine ödenmez (SGB XII 37. Madde).

Yasal sağlık sigortası primleri üstleniliyor mu?

Evet. Sağlık ve bakım sigortanızın primlerini kendi gelirinizden karşılayamıyorsanız sosyal hizmetler dairesi belli koşullar altında bu giderleri ihtiyaç kapsamında değerlendirebilir. Bu da şunları kapsar:

• Yasal sağlık sigortası ve sosyal bakım sigortası primleri ile
• Her sağlık sigortası kurumunun kendi için belirlediği “ek prim” (“Zusatzbeitrag”).

Şunlara dikkat etmelisiniz: Sosyal hizmetler dairesinin aylığı sağlık sigortası primlerinden yüksekse, sosyal hizmetler dairesi primleri doğrudan sağlık sigortasına ödemek zorundadır. Sağlık sigortası primi verilen yardımdan yüksekse, primi sağlık sigortasına kendiniz havale etmek zorundasınız.

Özel sağlık sigortam varsa ne olur?

Özel sağlık sigortanız varsa bunun primleri de, uygun olduğu takdirde ihtiyaç tutarına sayılır. Temel tarife veya eşdeğer bir tarifedeki özel sağlık sigortası primleri uygun kabul edilir. Uygun olduğu takdirde, yani ödemeler yasal bakım sigortası ödemelerine yaklaşık olarak denkse, özel bakım sigortası primleri de karşılanır.

Özel sağlık ve bakım sigortalarında da ihtiyaç tutarına sayılan primler, yardım hakkının yeterli olması halinde, sosyal hizmetler dairesi tarafından doğrudan sigorta şirketine havale edilir.

Mevcut yaşlılık sigortam ne olacak?

Sosyal hizmetler dairesi, emeklilik yaşına ulaştığınızda yardıma muhtaç kalmanızı önlemek için isteğe bağlı olarak ödenmiş olan yaşlılık sigortası primlerini de belirli şartlar altında karşılayabilir. Bu özellikle önemlidir, çünkü sözleşme hükümleri emeklilik yaşına ulaşmadan önce geçim yardımı alanların birikimlerini kullanmalarına izin vermez.

Primlerin ihtiyaç tutarına sayılması örneğin aşağıdakiler için mümkündür:

• Yasal emeklilik sigortası,
• Tarımsal yaşlılık sandıkları,
• Yasal emeklilik sigortasına eşdeğer olan mesleki bakım kuruluşları,
• 60 yaşından sonra ömür boyu emekli aylığı şeklindeki sermaye karşılığı olan yaşlılık sigortası (“Rürup Rente”)
• Vergi teşvikli yaşlılık sigortası (“Riesterrente”).

Ancak yaşlılık sigortası primlerinin karşılanıp karşılanmayacağına her sosyal hizmetler dairesi münferit olarak karar verir. Dolayısıyla primlerin karşılanacağına dair bir garanti yoktur.

Mevcut ölüm parası sigortası primleri de, uygun oldukları takdirde belirli şartlar altında karşılanabilir. Bunun için ölüm parasının tutarı yerel olarak uygun görülen defin giderlerini karşılayabilmelidir ve sigorta sosyal yardım almadan önce başlamış olmalıdır. Ek olarak aylık primlerin tutarı da uygun olmalıdır.

Geliriniz ve mal varlığınız geçiminizi karşılamaya yetmiyorsa geçim yardımı alma hakkınız olabilir. Yani, geçim yardımına başvurmadan önce mevcut paranız kullanılmak zorundadır. Bu nedenle sosyal hizmetler dairesi ilgili gelir ve mal varlığı durumlarını kontrol eder. Bu bağlamda örneğin eş, ebeveyn veya diğer güvence ortaklığı (hanenizdeki aile) üyelerinin size destek olup olamayacakları (bkz. “Geçim yardımı ve aile”) veya başka yardımlar alma hakkının bulunup bulunmadığı açıklığa kavuşturulur.

Geçim yardımı kapsamında ne kadar para alacağınız gelirinizin tutarına ve tespit edilen ihtiyaca bağlıdır (bkz. “Geçim yardımının tutarı ve hesaplanması”).

Neler gelirden sayılır?

Tüm düzenli ve düzensiz girdiler gelirinize sayılır, örneğin:

• Serbest ve serbest olmayan çalışma, kiralama ve icar kazançları,
• Nafaka ödemeleri ya da nafaka avansı,
• Emekli aylığı ve ek yaşlılık sigortası geliri,
• Ebeveyn parası,
• Çocuk parası (reşit çocuklar için),
• Nafaka Avansı Yasası uyarınca ödemeler,
• Hastalık parası,
• Hibe, tazminat, yan gider tazmini veya şans oyunu kazançları gibi bir seferlik gelirler.

Doğrudan erişebileceğiniz bir mal varlığınız varsa, geçiminiz için ilkönce bu kullanılmalıdır. Ancak bundan sonra geçim yardımına hak sahibi olursunuz. Yardım almadan önce var olan her şey mal varlığı kabul edilir. Örneğin nakit para, banka mevduatı, hisseler, yapı tasarruf sözleşmeleri, hayat sigortası veya gayrimenkuller. Yardım aldığınız sırada (örneğin verasetten dolayı) aldığınız değerli eşya da mal varlığından sayılabilir. Ancak mal varlığının bir kısmı koruma altındadır.

Geçim yardımına hak kazanmadan önce mal varlığımı tamamen tüketmek zorunda mıyım?

Hayır. Faydalanmak zorunda olmadığınız ve çoğu durumda elinizde tutmanıza izin verilen bir korumalı mal varlığı vardır. Bunlar arasında azami 5.000 Euro’ya kadar olan nakit para, mobilyalar, ev eşyaları ve lüks eşya sayılmayan diğer eşyalar (örneğin müzik aletleri) sayılır. Kendinizin faydalandığı bir konut arsası ve kendinizin faydalandığı bir daire de uygun oldukları takdirde bunlar arasında sayılabilir (bkz. “Geçim yardımı ve konut”).

Geçim yardımı alıyorsanız bazı yükümlülükleriniz olur: örneğin katılım yükümlülükleri. Bu yükümlülükleri yerine getirmeniz ve bunlar için geçerli sürelere uymanız önemlidir.

Buna göre geçim yardımı alanlar:

• Yardımla ilgili olan her türlü bilgiyi (örn. gelirler ve mal varlığı) vermek
• Sosyal hizmetler dairesinin (Sozialamt) diğer taraflar (örneğin aile bireyleri veya bankalar) üzerinden de hakkınızda bilgi edinmesine izin vermek,
• Aldığınız yardımın hesaplanması bakımından önem taşıyan kişisel durumunuzdaki değişiklikleri derhal bildirmek,
• Sosyal hizmetler dairesinin talep etmesi üzerine ilgili belgeleri (örneğin kanıt yerine geçen belgeler) ibraz etmek veya bunların ibraz edilmesine izin vermek zorundadırlar.

Geçim yardımına başvururken, verdiğiniz tüm bilgiler doğru ve eksiksiz olmalıdır. Bunun ardından değişiklikler olursa bunları mümkün olan en kısa zamanda bağlı olduğunuz sosyal hizmetler dairesine bildirmekle yükümlüsünüz. Bildirim yükümlülüğüne tabi diğer tipik gerekçeler örneğin taşınma, hane halkı üyelerinin değişmesi, ekonomik durumunuzdaki değişiklikler ve kişisel durumunuzdaki (örneğin: evlilik, boşanma, hamilelik, doğum) değişikliklerdir.

İstenen belgelerin sunulması da bir katılım yükümlülüğüdür. Sosyal hizmetler dairesi genelde belgelerin ne zamana kadar verilmesi gerektiğine dair size bir süre tanır. Bu süreye uyamazsanız sosyal hizmetler dairesine zamanında bilgi vererek süre uzatması istemelisiniz. Hatta en iyisi, size tanına süreye neden uyamadığınızı da açıklamaktır. Süre verilmemişse lütfen istenen belgeleri mümkün olan en kısa zamanda iletin. Sorularınız olması halinde bağlı olduğunuz sosyal hizmetler dairesi size yardımcı olacaktır.

Katılım yükümlülükleri bir güvence ortaklığındaki herkes için geçerlidir. Bu nedenle bu kişileri de geçim yardımına başvuru yaparken bilgilerin doğru ve eksiksiz verilmesi için sürece dahil etmelisiniz.

Yükümlülüklerimi yerine getirmezsem ne olur?

Katılım yükümlülüğü ihlal edildiğinde sosyal hizmetler dairesi yardımı ödemeyi durdurabilir veya haksız yere ödenen yardımları geri isteyebilir. Sosyal hizmetler dairesinin emrine karşı bir ay içinde itiraz edebilirsiniz. Bu durumda vaka yeniden incelenir.

Örneğin mevcut gelire veya mal varlığına dair yanlış bilgiler verilmişse bu durumda hakkınızda bir usulsüzlük veya ceza davası açılabilir. Sosyal hizmetler dairesi sosyal yardım alan kişilerin gelir ve mal varlıklarını düzenli olarak kontrol eder.