Pomoc w pokryciu kosztów utrzymania

Kiedy ubiegasz się o pomoc w pokryciu kosztów utrzymania, pierwszą rzeczą, jaką robi Urząd ds. Opieki Społecznej, jest ustalenie, ile pieniędzy potrzebujesz. Nazywa się to również „oceną potrzeb” („Bedarf ermitteln”). W następnej kolejności, od tej kwoty odejmowany jest Twój dochód.

Do wysokości pomocy o pokrycie kosztów utrzymania często stosuje się następujące wyliczenia:

Potrzeba minus obliczony dochód = wysokość świadczenia.

Potrzeba może być bardzo różna. Zależy to od tego, czy mieszkasz sam, z innymi osobami we wspólnym gospodarstwie domowym, czy w placówce stacjonarnej. 

Na łączne zapotrzebowanie przy obliczaniu pomocy na utrzymanie składają się następujące elementy:

• potrzeba standardowa- miesięczna, zryczałtowana kwota pieniędzy na codzienne wydatki, takie jak jedzenie, ubranie czy zakup sprzętu AGD; aktualne standardowe stawki znajdziesz tutaj
• potrzeba na czynsz i ogrzewanie,
• składki na ubezpieczenie zdrowotne i na opiekę.

Ponadto mogą występować tzw. dodatkowe potrzeby i jednorazowo wypłacane świadczenia (jednorazowe potrzeby), a także świadczenia na edukację i uczestnictwo..

Czy możliwe jest również uzyskanie pożyczki?

Tak, jeśli nie możesz zapłacić za określoną potrzebę z miesięcznej stawki standardowej. Wtedy, pod pewnymi warunkami, masz możliwość uzyskania pożyczki z Urzędu ds. Opieki Społecznej. Następnie spłacasz ją w małych ratach, które są potrącane z wypłacanych co miesiąc świadczeń.

Nawet jeśli potrzebujesz pomocy tylko na krótki czas, pomoc w pokryciu kosztów utrzymania może być udzielona w formie pożyczki. Gdy kończy się pomoc w pokryciu kosztów utrzymania, trzeba ją spłacić.

Oprócz potrzeby standardowej istnieje tzw. potrzeba dodatkowa. Dodatkowe potrzeby mogą być zgłaszane w szczególnych sytuacjach życiowych i zwiększać łączne miesięczne zapotrzebowanie. Dotyczy to np. sytuacji, gdy spodziewasz się dziecka, jesteś samotnym rodzicem lub masz ograniczenia fizyczne.

Co to jest Pomoc jednorazowa?

Jednorazowo wypłacane świadczenia (świadczenia jednorazowe). Należą do nich np. początkowe wyposażenie mieszkania czy wyposażenie dziecka po urodzeniu. O te świadczenia musisz ubiegać się osobno (wniosek online o Pomoc jednorazową).

Co to są świadczenia na edukację i uczestnictwo?

Dzieci i młodzież, których rodzice otrzymują pomoc w pokryciu kosztów utrzymania, mogą również otrzymać świadczenia na edukację i uczestnictwo. Chodzi tu o pieniądze na przybory szkolne (na przykład materiały piśmiennicze, teczki itp.), na korepetycje, obiady szkolne, dojazdy do szkoły oraz zwrot kosztów wycieczek i wyjazdów szkolnych. Wniosek o przejęcie kosztów związanych ze świadczeniami na edukację i uczestnictwo musisz złożyć osobno.

Ważnym pojęciem w kontekście pomocy w pokryciu kosztów utrzymania jest wspólnota wspierająca. Są to osoby, które mają ze sobą osobiste relacje i mieszkają razem. Pomagają sobie nawzajem i wspierają się finansowo, aby wspólnie zarabiać na życie.

Kto należy do wspólnoty wspierającej?

Przy ubieganiu się o pomoc w pokryciu kosztów utrzymania brane są pod uwagę również dochody i majątek żony lub męża. Dotyczy to również zarejestrowanych związków partnerskich i związków nieformalnych, jeśli partnerzy mieszkają razem. Jeśli o pomoc na utrzymanie ubiega się małoletnie i niezamężne dziecko, pod uwagę brane są również dochody i majątek rodziców. W tym przypadku są one częścią wspólnoty wspierającej.

Czy dzieci do 15 roku życia mogą otrzymać pomoc w pokryciu kosztów utrzymania?

Dzieci poniżej 15 roku życia nie są zdolne do pracy. Oznacza to, że nie są w stanie zarobić na własne utrzymanie. Jeśli dzieci przykładowo nie mieszkają z rodzicami lub jeśli rodzice nie są w stanie pracować, mogą mieć prawo do pomocy w pokryciu kosztów utrzymania. Dotyczy to np. dzieci, które mieszkają z dziadkami lub z rodziną zastępczą. Istnieją jednak inne świadczenia społeczne, które mają tu pierwszeństwo, a mianowicie świadczenia z tytułu opieki nad dziećmi i młodzieżą zgodnie z ósmą księgą prawa socjalnego (achtes Sozialgesetzbuch, SGB VIII).

Dzieci i młodzież, których rodzice otrzymują pomoc w pokryciu kosztów utrzymania, mogą również otrzymywać świadczenia na edukację i uczestnictwo. Obejmuje to pieniądze na przybory szkolne (np. przybory piśmiennicze, segregatory itp.), korepetycje, obiady szkolne, przejazdy do szkoły oraz zwrot kosztów i wycieczek szkolnych. Wniosek o zwrot kosztów edukacji i uczestnictwa należy złożyć osobno.

Czy zostaną pokryte koszty wynajmowanego mieszkania?

Tak. Oprócz zryczałtowanych miesięcznych pieniędzy na standardowe potrzeby, Urząd ds. Opieki Społecznej opłaca również czynsz, koszty dodatkowe i koszty ogrzewania. Energia elektryczna musi być opłacana z pieniędzy ze standardowych potrzeb.

Koszt wynajmu musi być dopasowany do wielkości mieszkania i liczby osób w nim mieszkających. Twoje mieszkanie musi być odpowiednie, nie może być zbyt duże ani zbyt drogie. Jeśli Urząd ds. Opieki Społecznej uzna, że koszty wynajmowanego przez Ciebie mieszkania są zbyt wysokie i tym samym nieuzasadnione, nie musisz od razu przenosić się do tańszego mieszkania. Masz na to 6 miesięcy. Dopiero wtedy świadczenia zostaną zmniejszone.

Kiedy mieszkanie jest uznawane za „odpowiednie”?

Przegląd ten pokazuje wartości orientacyjne, których rozmiary mieszkań są zwykle uznawane za odpowiednie:

• 45-50 m2 dla 1 osoby
• 60 m2 lub 2 pokoje dla 2 osób
• 75 m2 lub 3 pokoje dla 3 osób
• 85-90 m2 lub 4 pokoje dla 4 osób
• własny dom (zajmowany przez Ciebie) o powierzchni do 130 m2
• mieszkanie własnościowe (zajmowane przez Ciebie) 120 m2 

To, czy mieszkanie nadal jest uznawane za odpowiednie, bada i decyduje Urząd ds. Opieki Społecznej. Pod uwagę należy wziąć na przykład to, ile faktycznie kosztuje mieszkanie. Zasady w tym zakresie mogą się różnić w zależności od regionu.

Czy otrzymam również pomoc we wstępnym wyposażeniu mojego mieszkania?

Tak, w niektórych przypadkach jest to możliwe, np.:

• jeśli wyprowadzisz się z domu rodziców i założysz własne gospodarstwo domowe,
• gdybyś był(-a) bezdomny(-a) i wprowadzisz się z powrotem do mieszkania,
• jeśli po długim pobycie w zakładzie karnym (co najmniej 6 miesięcy) nie prowadzisz już własnego gospodarstwa domowego i ponownie wprowadzasz się do mieszkania.

Jeśli przeprowadzka lub wprowadzenie się do mieszkania zostało zatwierdzone przez właściwy Urząd ds. Opieki Społecznej, można ubiegać się o tzw. pomoc na pierwsze wyposażenie mieszkania. Otrzymasz wtedy zasiłek finansowy lub bony na najpotrzebniejsze sprzęty domowe. Na przykład na meble, sprzęt AGD, garnki i inne rzeczy. W całych Niemczech nie ma jednolitych regulacji dotyczących wysokości dodatku na pierwsze wyposażenie mieszkania, dlatego może się on różnić w zależności od regionu.

Co zrobić, jeśli mam długi czynszowe?

Jeśli istnieje ryzyko utraty mieszkania z powodu długów czynszowych, Urząd ds. Opieki Społecznej może pod pewnymi warunkami przejąć również długi czynszowe (tzw. inna pomoc w celu zabezpieczenia mieszkania -sonstige Hilfen zur Sicherung der Unterkunft) zgodnie z § 36 SGB XII). Długi przejmowane są najczęściej w formie pożyczki.

Ponadto długi za prąd można przejąć także wtedy, gdy licznik energii elektrycznej ma być zablokowany lub już został zablokowany. Zadłużenia z tytułu energii elektrycznej zawsze przejmowane są w formie pożyczki. Na poczet spłaty zatrzymuje się pewną kwotę z miesięcznego prawa do świadczeń i nie wypłaca się jej (§ 37 SGB XII).

Czy składki na ustawowe ubezpieczenie zdrowotne zostaną pokryte?

Tak. Jeśli nie możesz opłacić składek na ubezpieczenie zdrowotne i ubezpieczenie pielęgnacyjne z własnych dochodów, Urząd ds. Opieki społecznej może uwzględnić te koszty jako potrzeby. Obejmuje to:

• składki na ustawowe ubezpieczenie zdrowotne i społeczne ubezpieczenie pielęgnacyjne, jak również
• tzw. „składkę dodatkową”, którą każda kasa chorych dodatkowo ustala dla siebie.

Uwaga: Jeśli miesięczne pieniądze z urzędu ds. opieki społecznej są wyższe niż składka na ubezpieczenie zdrowotne, Urząd ds. Opieki Społecznej musi zapłacić składkę bezpośrednio do kasy chorych. Jeśli składka na ubezpieczenie zdrowotne jest wyższa niż przyznana pomoc, należy samodzielnie przekazać składkę do kasy chorych.

Co zrobić, jeśli mam prywatne ubezpieczenie zdrowotne?

Jeśli posiadasz prywatne ubezpieczenie zdrowotne, składki na nie również są uwzględniane jako potrzeba, jeśli są uzasadnione. Składki na prywatne ubezpieczenie zdrowotne w taryfie podstawowej lub porównywalnej taryfie uważa się za uzasadnione. Składki na prywatne ubezpieczenie od opieki długoterminowej są również pokrywane, jeśli są uzasadnione. Tak jest w przypadku, gdy zakres świadczeń odpowiada w przybliżeniu świadczeniom z ustawowego ubezpieczenia pielęgnacyjnego.

W przypadku prywatnego ubezpieczenia zdrowotnego i ubezpieczenia pielęgnacyjnego składki uznane za potrzeby są również przekazywane bezpośrednio z Urzędu ds. Opieki Społecznej do zakładu ubezpieczeń, jeśli prawo do świadczeń jest do tego wystarczające.

Co się stanie z moim dotychczasowym zabezpieczeniem emerytalnym?

Aby uniknąć potrzeby pomocy w wieku emerytalnym, Urząd ds. Opieki Społecznej może w pewnych okolicznościach przejąć również dotychczas dobrowolnie opłacane składki na zabezpieczenie emerytalne. Jest to szczególnie ważne w sytuacji, gdy jako osoba korzystająca z pomocy w pokryciu kosztów utrzymania nie masz dostępu do swojego majątku, ponieważ zapisy umowne nie pozwalają na to do czasu osiągnięcia wieku emerytalnego.

Uznanie składek za potrzebę jest możliwe np. w przypadku:

• ustawowego ubezpieczenia emerytalnego,
• rolniczych funduszy emerytalnych,
• pracowniczych programów emerytalnych, pod warunkiem, że są one porównywalne z ustawowym ubezpieczeniem emerytalnym,
• finansowanego zabezpieczenia emerytalnego w postaci dożywotniej emerytury po ukończeniu 60 roku życia (tzw. „emerytura Rürup”),
• zabezpieczenia emerytalnego dotowanego podatkowo (tzw. „emerytura Riester”).

Każdy Urząd ds. Opieki Społecznej decyduje jednak indywidualnie, czy składki na zabezpieczenie emerytalne zostaną przejęte. Nie ma zatem gwarancji, że składki zostaną przejęte.

Składki na istniejące ubezpieczenie na wypadek śmierci mogą być również przejęte w pewnych okolicznościach, jeśli są one uzasadnione. Aby tak było, kwota zasiłku pogrzebowego musi być w stanie pokryć uzasadnione miejscowo koszty pogrzebu, a ubezpieczenie musi być zawarte przed rozpoczęciem korzystania z pomocy społecznej. Ponadto, miesięczne składki muszą być również odpowiednie.

Możesz mieć prawo do pomocy w pokryciu kosztów utrzymania, jeśli Twoje dochody i majątek nie wystarczają na utrzymanie. Oznacza to, że Twoje dotychczasowe pieniądze muszą zostać wykorzystane, zanim otrzymasz pomoc w pokryciu kosztów utrzymania. Dlatego też Urząd d.s. Opieki Społecznej sprawdzi odpowiednio dochody i majątek. Tutaj wyjaśnia się również, czy np. partnerzy, rodzice lub inni członkowie wspólnoty wsparcia (rodzina w gospodarstwie domowym) mogą udzielić wsparcia (patrz również rozdział „Pomoc w pokryciu kosztów utrzymania a rodzina”), czy też może wystąpić roszczenie o inne świadczenia.

To, ile pieniędzy faktycznie otrzymasz w pokryciu kosztów utrzymania, zależy od wysokości Twojego dochodu i oszacowanych potrzeb (patrz również rozdział „Wysokość i skład pomocy w pokryciu kosztów utrzymania” („Höhe und Zusammensetzung der Hilfe zum Lebensunterhalt”)).

Jakie przychody są liczone jako dochód?

Dochód obejmuje wszystkie regularne i nieregularne wpływy, na przykład:

• dochody z tytułu pracy na własny rachunek lub z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej, wynajmu lub dzierżawy,
• płatności alimentów lub zaliczek na poczet alimentów,
• emerytury i dochody z dodatkowego zabezpieczenia emerytalnego,
• zasiłek rodzicielski (Elterngeld),
• zasiłek na dzieko (Kindergeld) (na pełnoletnie dzieci),
• świadczenia na podstawie ustawy o zaliczkach na poczet alimentów,
• zasiłek chorobowy (Krankengeld),
• jednorazowe wpływy, takie jak prezenty, odprawy, zwrot kosztów dodatkowych czy wygrane w grach hazardowych.

Jeśli posiadasz majątek, do którego masz natychmiastowy dostęp, musi on być najpierw wykorzystany na Twoje utrzymanie. Dopiero wtedy przysługuje pomoc w pokryciu kosztów utrzymania. Do majątku zalicza się wszystko, co jest już dostępne przed otrzymaniem pomocy. Na przykład gotówka, salda bankowe, akcje, umowy oszczędnościowo-budowlane, polisy ubezpieczeniowe na życie, a nawet nieruchomości. Wartościowe przedmioty, które uzyskasz podczas otrzymywania świadczeń (na przykład poprzez dziedziczenie) mogą również liczyć się jako aktywa. Część majątku jest jednak chroniona.

Czy muszę zużyć cały swój majątek, aby uzyskać prawo do pomocy w pokryciu kosztów utrzymania?

Nie. Istnieją tzw. aktywa chronione, z których nie trzeba korzystać i w większości przypadków można je zachować. Są to m.in. kwoty pieniężne w wysokości maksymalnie 5 tys. euro, meble, artykuły gospodarstwa domowego oraz przedmioty, które nie są uznawane za dobra luksusowe (np. instrumenty muzyczne). Uwzględnia się również samodzielnie użytkowaną nieruchomość mieszkalną i samodzielnie użytkowane mieszkanie, o ile są one odpowiednie (patrz również rozdział „Pomoc w pokryciu kosztów utrzymania a mieszkanie” („Hilfe zum Lebensunterhalt und Wohnen”)).

Jeśli otrzymujesz pomoc w pokryciu kosztów utrzymania, masz również pewne obowiązki: tzw. obowiązki współpracy (Mitwirkungspflichten). Ważne jest, abyś wypełnił(-a) te obowiązki i dotrzymał(-a) terminów, które ich dotyczą.

Na przykład osoby otrzymujące pomoc w pokryciu kosztów utrzymania muszą:

• zadeklarować wszystkie informacje, które są ważne w związku ze świadczeniem (na przykład dochody i majątek),
• wyrazić zgodę na to, że Urząd ds. Opieki Społecznej może uzyskać niezbędne informacje na Twój temat również od innych stron (np. krewnych lub banków),
• niezwłocznie informować Urząd ds. Opieki Społecznej o wszelkich zmianach w swojej sytuacji osobistej, jeśli są one ważne dla obliczenia świadczeń,
• złożyć lub wyrazić zgodę na złożenie odpowiednich dowodów (np. dokumentów) na żądanie Urzędu ds. Opieki Społecznej.

Składając wniosek o pomoc w pokryciu kosztów utrzymania, wszystkie informacje muszą być poprawne i kompletne. Jeżeli po tym czasie nastąpią jakieś zmiany, to jesteś zobowiązany(-a) do jak najszybszego poinformowania o tym swojego Urzędu ds. Opieki Społecznej (obowiązek powiadamiania). Typowymi przypadkami obowiązku zgłoszenia są np. przeprowadzka, zmiana członków gospodarstwa domowego, zmiana sytuacji ekonomicznej, jak również zmiany osobiste (np. małżeństwo, separacja, ciąża, poród).

Złożenie wymaganych dokumentów to także obowiązek współpracy. Urząd ds. Opieki Społecznej zazwyczaj wyznaczy Ci termin, do którego należy złożyć dokumenty. Jeśli nie możesz dotrzymać tego terminu, poinformuj o tym odpowiednio wcześniej Urząd ds. Opieki Społecznej i poproś o przedłużenie terminu. Najlepiej wyjaśnić, dlaczego nie można dotrzymać terminu. Jeśli nie wyznaczono terminu, prosimy o jak najszybsze złożenie wymaganych dokumentów. W razie jakichkolwiek pytań pomocą służy również właściwy Urząd ds. Pomocy Społecznej.

Zobowiązania do współpracy dotyczą wszystkich osób we wspólnocie wsparcia. Dlatego już przy składaniu wniosku o pomoc w pokryciu kosztów utrzymania należy uwzględnić te osoby, aby móc podać prawidłowe i pełne informacje.

Co się stanie, jeśli nie wypełnię tych zobowiązań?

Jeśli nie wywiążesz się z obowiązków współpracy, Urząd ds. Opieki Społecznej może wstrzymać wypłatę świadczenia lub odzyskać świadczenia, które niesłusznie otrzymałeś(-aś). W ciągu miesiąca możesz złożyć sprzeciw od decyzji Urzędu ds. Opieki Społecznej. Wówczas sprawa zostanie ponownie rozpatrzona.

Podanie fałszywych informacji, na przykład o istniejących dochodach lub majątku, może również prowadzić do wykroczenia administracyjnego lub postępowania karnego. Urząd Opieki Społecznej regularnie sprawdza dochody i majątek osób, które otrzymują świadczenia socjalne.